სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების უფლება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით
DOI:
https://doi.org/10.60131/jlaw.1.2023.7060საკვანძო სიტყვები:
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია, სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების უფლება, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, კონვენციის პროცესუალური გარანტიები, სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალებების ამოწურვა, სადავო უფლება, Lex generalis და lex specialis.ანოტაცია
წინამდებარე სტატია ეძღვნება სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების უფლებას, რომელმაც უნდა უზრუნველყოს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით (კონვენცია) განმტკიცებული ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალებების ხელმისაწვდომობა, მიუხედავად იმისა, თუ რა ფორმით არსებობს დაცვის ეს საშუალებები ნაციონალურ სამართალში. კონვენციის მე-13 მუხლი სახელმწიფოებს აკისრებს ადამიანის უფლებების დაცვის ვალდებულებას. ამ მუხლიდან გამომდინარე, მათი უპირველესი მოვალეობა არის სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა ეროვნულ დონეზე. ეს საშუალებები უნდა იყოს ეფექტიანი არა მხოლოდ საკანონმდებლო დონეზე, არამედ პრაქტიკაშიც. უფრო მეტიც, სახელმწიფოებმა დამაჯერებლად უნდა აჩვენონ ამ ქმედითი საშუალების არსებობა. იმავდროულად მე-13 მუხლი ინდივიდებს აკისრებს სამართლებრივი დაცვის ამ საშუალებების ამოწურვის ვალდებულებას ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში (სასამართლო) საჩივრის შეტანამდე. ისინი ვალდებულნი არიან ამოწურონ მხოლოდ ის საშუალებები, რომლებიც მათთვის ხელმისაწვდომია, არის ქმედითი და რომელთაც შეუძლიათ სავარაუდო დარღვევის გამოსწორება. დამატებით, ეს მუხლი ქმნის სამართლებრივ საფუძველს, რომლის მიხედვითაც სასამართლომ უნდა შეამოწმოს სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების არსებობა ეროვნულ დონეზე.
სტრასბურგის სასამართლოს სამოსამართლო სამართლის საფუძველზე სტატიაში გამოკვლეულია იმ ვალდებულებათა ურთიერთმიმართების საკითხი, რომლებიც შეესაბამებიან სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების უფლებას და ასახავენ კონვენციის სუბსიდიურ ბუნებას: კონვენციით გარანტირებული უფლებებისა და თავისუფლებების იმპლემენტაციისა და აღსრულების უმთავრესი ვალდებულება ეკისრება ეროვნულ ხელისუფლებას.
წყაროები
Collected edition of the “Travaux préparatoires” of the European Court of Human Rights, Vol. II, 485 and 490, and Vol. III.
Duff P., Findlay M., Howarth C., The Concept of an “Arguable Claim” under Article 13 of the European Convention on Human Rights, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 39, October 1990, 891-899.
Grabenwarter Ch., European Convention on Human Rights. Commentary. C.H.Beck, Hart, Nomos, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2014, 328.
Harris D., O’Boyle M., Bates E., Buckley C., Law of the European Convention on Human Rights, Chapter 16, Article 13: The Right to an effective National Remedy, 4th ed., Oxford University Press, 2018,
Rainey B., Elizabeth Wicks E., Ovey C., Jacobs, White and Ovey: The European Convention on Human Rights, 6th ed., Oxford University Press, 2014, 132-133, 135.
Kuijer M., The Right to a Fair Trial and the Council of Europe’s Efforts to Ensure Effective Remedies on a Domestic Level for Excessively Lengthy Proceedings, Human Rights Law Review, Vol. 13, 2013, 786.
Mowbray A.R., Article 13: Right to an Effective Remedy, The Development of Positive Obligations under the European Convention on Human Rights by the European Court of Human Rights, London: Hart Publishing, 2004, 211, www.bloomsburycollections.com [26.05.2023].
Schabas W.S., The European Convention on Human Rights. A Commentary. Oxford University Press, 2017, 546-550.
A.B. and Others v. France, no. 11593/12, 12 July 2016.
A.B. v. the Netherlands, no. 37328/97, 29 January 2002.
Akdivar and Others, no. 21893/93, 16 September 1996.
Allanazarova v. Russia, no. 46721/15, 14 February 2017.
Al-Nashif v. Bulgaria, no. 50963/99, 20 June 2002.
Ananyev and Others v. Russia, nos. 42525/07 and 60800/08, 10 January 2012.
Barbotin v. France, no. 25338/16, 19 November 2020,
Boyle and Rice v. the United Kingdom, Series A no. 131, 27 April 1988.
Brudan v. Romania, no. 75717/14, 10 April 2018.
Budayeva and Others v. Russia, nos. 15339/02 and 4 others, 20 March 2008.
C.N. and V. v. France, no. 67724/09, 11 October 2012.
C.N. v. the United Kingdom, no. 4239/08, 13 November 2012.
Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu v. Romania [GC], no. 47848/08, 17 July 2014.
Chahal v. the United Kingdom [GC], no. 22414/93, 15 November 1996.
Christine Goodwin v. the United Kingdom [GC], no. 28957/95, 11 July 2002.
Clasens v. Belgium,no. 26564/16, 28 May 2019.
Cocchiarella v. Italy (GC), no. 664886/01, ECtHR 2006-V.
D v. Bulgaria, no. 29447/17, 20 July 2021.
De Jong, Baljet and Van Den Brink v. the Netherlands, no. 8805/79 and two others, 22 May 1984.
De Souza Ribeiro v. France [GC], no. 22689/07, 13 December 2012.
De Tommaso v. Italy [GC], no. 43395/09, 23 February 2017.
E.H. v. France, no. 39126/18, 22 July 2021.
Ferre Gisbert v. Spain, no. 39590/05, 13 October 2009.
G.B. and Others v. Turkey, no. 4633/15, 17 October 2019.
Glas Nadezhda EOOD and Anatoliy Elenkov v. Bulgaria, no. 14134/02, 11 October 2007.
Hasan and Chaush v. Bulgaria [GC], no. 30985/96, ECHR 2000-XI.
Hatton and Others v. the United Kingdom [GC], no. 36022/97, ECtHR 2003-VIII.
Hiernaux v. Belgium, no. 28022/15, 24 January 2017.
Hirsi Jamaa and Others v. Italy (GC), no. 27765/09, 23 February 2012.
Ivan Karpenko v. Ukraine, no. 45397/13, 16 December 2021.
Jabari v. Turkey, no. 40035/98, ECtHR 2000‑VIII.
Janowiec and Others v. Russia (dec.), nos. 55508/07 and 29520/09, 5 July 2011.
Kadiķis v. Latvia (no. 2), no. 62393/00, 4 May 2006.
Karako v. Hungary, no. 39311/05, 28 April 2009.
Karandja v. Bulgaria, no. 69180/01, 7 October 2010.
Kaya v. Turkey, no. 158/1996/777/978, 19 February 1998.
Keenan v. the United Kingdom, no. 27229/95, 3 April 2001.
Khadisov and Tsechoyev v. Russia, no. 21519/02, 5 February 2009.
Klass and Others v. Germany, Series A no. 28, 6 September 1978.
Kudła v. Poland (GC), no. 30210/96, 26 October 2000.
Leander v. Sweden, Series A no. 116, 26 March 1987.
Liepajnieks v. Latvia (dec), no. 37586/06, 2 November 2010.
Makaratzis v. Greece [GC], no. 50385/99, 20 December 2004.
Mandić and Jović v. Slovenia, nos. 5774/10 and 5985/10, 20 October 2011.
Maskhadova and Others v. Russia, no. 18071/05, 6 June 2013.
Maurice v. France [GC], no. 11810/03, 6 October 2005.
Mehmet Emin Yuksel v. Turkey, no. 40154/98, 29 July 2004.
Menesheva v. Russia, no. 59261/00, 9 March 2006.
Mozer v. the Republic of Moldova and Russia [GC], no. 11138/10, 23 February 2016.
Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belgium, no. 13178/03, 12 October 2006.
Neshkov and Others v. Bulgaria, nos. 36925/10 and 5 others, 27 January 2015.
Norbert Sikorski v. Poland, no. 17599/05, 22 October 2009.
Olivieri and Others v. Italy, nos. 17708/12 and 3 others, 25 February 2016.
Öneryıldız v. Turkey [GC], no. 48939/99, 30 November 2004.
Ostrovar v. Moldova, no. 35207/03, 13 September 2005.
Paksas v. Lithuania [GC], no. 34932/04, 6 January 2011.
Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom, no. 46477/99, ECtHR 2002-II.
Peck v. the United Kingdom, no. 44647/98, ECHR 2003-I.
Polgar v. Romania, no. 39412/19, 20 July 2021.
Ramsahai and Others v. the Netherlands [GC], no. 52391/99, 15 May 2007.
Segerstedt-Wiberg and Others v. Sweden, no. 62332/00, ECHR 2006-VII.
Sejdovic v. Italy, no. 56581/00, 1 March 2006.
Sergey Smirnov v. Russia (dec.), no. 14085/04, 6 July 2006.
Shamayev and Others v. Georgia and Russia, no. 36378/02, ECtHR 2005-III.
Silver and Others v. the United Kingdom, no. 5947/72 and others, 25 March 1983.
Slimani v. France, no. 57671/00, ECHR 2004-IX.
Smith and Grady v. the United Kingdom, nos. 33985/96 and 33986/96, ECtHR 1999-VI.
Sukachov v. Ukraine, no. 14057/17, 30 January 2020.
Sürmeli v. Germany [GC], no. 75529/01, ECHR 2006-VII.
Szott-Medyńska v. Poland (dec.), no. 47414/99, 9 October 2003.
T.P. and K.M. v. the United Kingdom [GC], no. 28945/95, ECtHR 2001-V.
Tagayeva and Others v. Russia, no. 26562/07 and 6 others, 13 April 2017.
Titarenko v. Ukraine, no. 31720/02, 20 September 2012.
Valada Matos das Neves v. Portugal, no. 73798/13, 29 October 2015.
Vilvarajah and Others v. the United Kingdom, Series A no. 215, 30 October 1991.
Yaşa v. Turkey, no. 63/1997/847/1054, 2 September 1998.
Z and Others v. the United Kingdom [GC], no. 29392/95, ECtHR 2001-V.
Zavoloka v. Latvia, no. 58447/00, 7 July 2009.
ჩამოტვირთვები
გამოქვეყნებული
როგორ უნდა ციტირება
გამოცემა
სექცია
ლიცენზია
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .
