სატრანსპორტო ექსპედიციის ხელშეკრულების ძირითადი კონსტრუქციები
საკვანძო სიტყვები:
ექსპედიტორი, შემკვეთი, გადამზიდავი, პასუხისმგებლობა, სატრასპორტო დოკუმენტი, გადაზიდვის ორგანიზაცია.ანოტაცია
ექსპედიტორთა ასოციაციების საერთაშორისო ფედერაციის[1] შეფასებით მსოფლიოში 80%-მდე საერთაშორისო გადაზიდვები, ტრანსპორტის სხვადასხვა სახეობებით, ხორციელდება ექპედიტორების მიერ.[2] საერთაშორისო ვაჭრობაში სატრანპორტო ექსპედიტორი მიიჩნევა გადაზიდვის არქიტექტორად, რომელიც სატრანსპორტო პროცესის სხვადასხვა სუბიექტთან იმყოფება ორგანიზაციულ, ტექნოლოგიურ და სამართლებრივ ურთიერთობათა ცენტრში. ყველა მათგანთან ექსპედიტორი ურთიერთობს საკუთარი ფუნქციების განხორციელების სხვადასხვა ეტაპზე, ცალკე ხელშეკრულების საფუძველზე. [3]
უშუალოდ სატრანსპორტო ექსპედიცია ხორციელდება შემკვეთსა და ექსპედიტორს შორის ხელშკრულების საფუძველზე, რომლის მისადაგება კონკრეტული გადაზიდვის ლოგისტიკურ სქემასთან, დიდწილად განსაზღვრავს გადაზიდვის უმთავრეს მიზანს – მიმღებზე, ტვირთის დროულად და დანაკარგის გარეშე მიწოდებას.
თანამედროვე მულტიმოდალური[4] (შერეული) გადაზიდვების განვითარებამ, რომელიც გულისხმობს გადაზიდვას, ე. წ. „კარიდან კარამდე“ პრინციპით, გავლენა იქონია ექსპედიტორის როლსა და ადგილზე გადაზიდვის პროცესში. სატრანსპორტო პროცესის ორგანიზატორებიდან ისინი გადაიქცნენ მის შემსრულებლებად. შედეგად ექსპედიტორის სამართლებრივი შინაარსი მაქსიმალურად დაუახლოვდა გადამზიდავის შინაარსს[5]. ხშირ შემთხვევაში, ასეთი დაახლოება ართულების ექსპედიტორისა და გადამზიდავის პასუხისმგებლობათა გამიჯვნას.
შედარების, განზოგადებისა და ანალიზის საფუძველზე ნაშრომში წარმოდგენილია საერთაშორისო პრაქტიკაში დამკვიდრებული სატრანსპორტო ექსპედიციის ხელშეკრულების რეგულირების თავისებურებები, ექსპედიციის ხელშეკრულების ორი ძირითადი კონსტრუქციის ფარგლებში. საკითხის ამ სახით ჩაშლა უცხოა ქართული სამოქალაქო სამართლისათვის. იგი ემსახურება ქართულ სამართლებრივ სივრცეში, სატრანსპორტო ექსპედიციის ხელშეკრულების რეგულირების გაუმჯობესებას და ამ მიმართულებით არსებული საერთაშორისო პრაქტიკის დამკვიდრებას.
* სამართლის მაგისტრი, გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტის სამართლის სკოლის დოქტორანტი.
[1] საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია – ექსპედიტორთა ასოციაციების საერთაშორისო ფედერაცია (International Federation of Freight Forwarders Associations (შემდგომში – FIATA)) შექმნილია 1926 წლის 31 მაისს ევროპის ქვეყნების თექვსმეტი ეროვნული და რეგიონალური ასოციაციის მიერ. ამჟამად, FIATA-ს წევრია 5000 საექსპედიტორო სუბიექტი და აერთიანებს 150 ქვეყნის ეროვნულ საექსპედიტორო ასოციაციას, <https://fiata.com/about-fiata.html>, [25.01.18]. „საქართველოს ექსპედიტორთა ასოციაცია“ FIATA-ს წევრია 1997 წლის 1-ლი ოქტომბრიდან, <http://www.afg-navte.ge/contact.php>, [20.01.18].
[2] Горовая К., Селивонов М., Ответсвенность Экспедитора При Маждународной Перевозке Автомобильным Транспортом, 2016, <http://interlegal.com.ua/ru/publikacii/otvetstvennost_jekspeditora_pri_mejdunarodnoj_perevozke_gruzov_avtomobilnym_transportom/>, [20.12.2017].
[3] Холопов К. В., Экспедиторские Документы ФИАТА в Международной и Внешней Торговле, Журнал “Российский Внешнеэкономический Вестник”, № 1, 2014, 50, 51.
[4] გაეროს, ევროპის ეკონომიური კომისიის ფარგლებში შემუშავებული, ვაჭრობის გამარტივების პროცედურების 571 პ-ის თანახმად, მულტიმოდალური გადაზიდვები წარმოადგენს ტვირთების გადაზიდვას სულ მცირე ორი განსხვავებული სახეობის ტრანსპორტით, მომსახურების ერთიან სისტემაში, გაგზავნის ადგილიდან დანიშნულების ადგილამდე, UN Economic Commission for Europe Trade Facilitation Terms: An English-Russian Glossary, New York, Geneva, 2011, 137.
[5] Chebotarenko А. V., Lebedev V. P., Freight Forwarder as a Carrier and Professional Intermediary, Informational & Business Journal Capital Express, № 02, 2010, 148.
წყაროები
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი, №786-IIს, 26/06/1997.
საქართველოს სარკინიგზო კოდექსი, №1911–რს, 28/12/2002.
მონრეალის 1999 წლის 28 მაისის კონვენცია საერთაშორისო საჰაერო გადაზიდვის ზოგიერთი წესის უნიფიკაციის შესახებ, სსმ, 134, 19/10/2010.
ბოლქვაძე ტ., ბოგველიშვილი ვ., გულბიანი ნ., თედორაძე რ., თოფურია ნ., ბუთხუზი ნ., გოგიაშვილი ფ., კოჩაძე ნ., ცაგარეიშვილი პ., სატრანსპორტო ლოჯისტიკა, თბ., 2015, 276.
გაბიჩვაძე შ., სატრანსპორტო ექსპედიციის სამოქალაქო სამართლებრივი რეგულირების ზოგიერთი საკითხი, ჟურნალი „მართლმსაჯულება და კანონი“, № 3(42), 2014, 125, 127, 130, 132.
ნინიძე თ., ჭანტურია ლ., ზოიძე ბ., შენგელია რ., ხეცურიანი ჯ. (რედ.), საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის კომენტარები, წიგნი IV, ტომი I, თბ., 2001, 422-424.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2000 წლის 6 ოქტომბრის განჩინება საქმეზე № 3კ/572–2000.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2001 წლის 8 ივნისის განჩინება საქმეზე № 3კ/855.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2009 წლის 22 ოქტომბრის განჩინება საქმეზე № ბს-455-434(2კ-09).
UN Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road CMR 19/05/1956 as amended by Protocol 1 to the CMR, 05/07/1978.
UN Convention on International Multimodal Transport of Goods, 24/05/1980.
UN Convention of the Carriage of Goods by Sea (“Hamburg Rules”), 31/03/1978.
UN Economic Commission for Europe Trade Facilitation Terms: An English-Russian Glossary, New York, Geneva, 2011, 137.
British International Freight Association (BIFA) Standard Trading Conditions, 2017, https://www.bifa. org/media/4077139/bifa-stc-2017-english-edition.pdf
FIATA Model Rules for Freight Forwarding Services, 1996, https://fiata.com/uploads/media/Mode l_Rules_07.pdf.
German Freight Forwardera’ (GFF) Standard Terms and Condition, 10/09/2016, http://www.simon-hegele.com/files/adsp_2017_englisch.pdf.
National Customs Brokers and Forwarders Association of America (NCBFAA) Standard Terms and Condition, http://www.ncbfaa.org/Scripts/4Disapi.dll/4DCGI/cms/review.html?Action=CMS_Document&DocID=8597&Time=2010473631&SessionID=48477704wgcde63sh270xzyrdj0qid84y448608x5k8u48b7b6gp6f35w7irio3r&MenuKey=pubs.
Chebotarenko А. V., Lebedev V. P., Freight Forwarder as a Carrier and Professional Intermediary, In-formational & Business Journal Capital Express, № 02, 2010, 148, 150, 153.
Hoeks M., Multimodal Transport Law, Netherlands, 2009, 42, 43, 46, 146, 157.
Tusevska B., Liability of the Freight Forwarders According to National and International Law, 2015, 1, 7, https://www.researchgate.net/publication/280920059_liability_of_the_freight_forwarders_according_to_national_and_international_law.
Chicago, Milwaukee, St. Paul & Pacific R. R. Co. v. Acme Fast Freight, Inc., United States Supreme Court, 336 U.S. 465 (1949).
Prima USA vs. Panalpina, United States Court of Appeals for the Second US. Circuit – New York, U.S. App. Lexis 2143433 (2000), http://www.cargolaw.com/cases_panalpina.html#cargoletter.
http://www.afg-navte.ge/contact.php.
Соглашение о Международном Железнодорожном Грузовом Сообщении (СМГС), 01/11/1951.
Правила UNTCAD/ICC в Отношении Документов Смешанных Перевозок, 1992, http://unctad.-org/en/PublicationsLibrary/tradewp4inf.117_corr.1_ru.pdf.
Горовая К., Селивонов М., Ответсвенность Экспедитора при Маждународной Перевозке Авто-мобильным Транспортом, 2016, http://interlegal.com.ua/ru/publi acii/otvetstvennost_jekspeditora_pri_mejdunarodnoj_perevozke_gruzov_avtomobilnym_transportom/.
Кокин А. С., Левиков Г. А., Транспортно-экспедиторские Услуги при Международной Перевозке Грузов, Москва, 2011, 137.
Метелёва Ю. А., Товарный Оборот, Право, Практика, Тенденции Регулирования, Москва, 2007, 139, 145, 146, 147.
Метелёва Ю., Правовое Регулирование Транспортной Экспедиции, Журнал “Россиское Право”, № 6, 2007, 65, 68, 69, 77.
Морозова Н., Типовые Экспедиторские Правила и ГК, https://www.lawmix.ru/comm/7052.
Шмиттгофф К., Экспорт: Право и Практика Международной Торговли, Москва, 1993, 157, 305.
Холопов К. В., Экспедиторские Документы ФИАТА в Международной и Внешней Торговле, Журнал “Российский Внешнеэкономический Вестник”, № 1, 2014, 50-57.
