დაზარალებულის ინსტიტუტის თავისებურება საერთაშორისოსამართლებრივი აქტების მიხედვით
DOI:
https://doi.org/10.60131/jlaw.2.2024.8328საკვანძო სიტყვები:
სისხლის სამართლის პროცესში დაზარალებულთა მონაწილეობის საერთაშორისო სამართლებრივი რეგულირება, საერთაშორისო კონვენციები, საერთაშორისო რეგიონალური წყაროები (ევროპის საბჭო, ევროკავშირი), მსხვერპლის უფლებების რეგულირება ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაში.ანოტაცია
დაზარალებულის მიმართ განხორციელებული დანაშაულებრივი ქმედება არის ადამიანის უფლებათა დაცვის საყოველთაოდ აღიარებული, საერთაშორისო ინსტრუმენტებით განმტკიცებული, ყველა სხვა უფლებებისა და თავისუფლებების უგულებელყოფის საფუძველი.
დაზარალებულის (დანაშაულის მცხვერპლის) მიმართ განხორციელებული დანაშაულებრივი ქმედება იწვევს მოქალაქის პატივისა და ღირსების შელახვას, ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მოშლას, ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებათა და თავისუფლებათა უხეშ დარღვევას.
დაზარალებულის (მსხვერპლის) მიმართ, რომელსაც უშუალოდ დანაშაულის შედეგად მიადგა მორალური, ფიზიკური თუ ქონებრივი ზიანი, მისი დარღვეული უფლებების აღდგენის უზრუნველყოფის მიზნით, ჩამოყალიბებული უნდა იყოს ისეთი სამართლებრივი მექანიზმი, რომელიც ხელს შეუწყობს მის მართლმსაჯულებაში აქტიურ მონაწილეობასა და მისი კანონიერი ინტერესების უკეთ დაცვას.
დანაშაულისგან დაზარალებული ფიზიკური და იურიდიული პირების ინტერესებისა და უფლებების დაცვა გამოცხადებულია საქართველოში სამართლებრივი სახელმწიფოს კანონმდებლობის ერთ-ერთ მთავარ ამოცანად.
კვლევის მიზანია განხილული და გაანალიზებული იქნეს საერთაშორისო აქტები და ის ძირითადი პრინციპები და რეკომენდაციები, რომლის გათვალისწინება და დანერგვა ეროვნულ კანონმდებლობაში ხელს შეუწყობს დაზარალებულის (დანაშაულის მსხვერპლის) უფლებათა რეალიზაციას და მისი კანონიერი ინტერესების სრულყოფილ დაცვას. მსხვერპლთა ინტერესების, უფლებებისა და თავისუფლებების პრიორიტეტული დაცვის სამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენს საერთაშორისო სამართლის აქტები, მათ შორის: ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია (1948), ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია (1950 წ.), სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტი (1966), დანაშაულისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების მსხვერპლთა მართლმსაჯულების ფუნდამენტური პრინციპების დეკლარაცია (1985), ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების ქარტია (2000), 2001 წლის 15 მარტის ჩარჩო გადაწყვეტილება სისხლის სამართლის პროცესში დაზარალებულთა სტატუსის შესახებ, რომელიც მიღებულია ევროკავშირის საბჭოს მიერ, (ევროკავშირისა და ევროსაბჭოს სხვა სამართლებრივი აქტები), ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებები.
წყაროები
Criminal Procedure Code of Georgia. 9/10/2009.
G. Khatiashvili (2016), Rights of the victim in criminal proceedings. Georgian Young Lawyers Association. Tb., p. 113. 26.
International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance, General Assembly of the United Nations in its resolution 47/133, 23 December 2010, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-convention-protection-all-persons-enforced.
UN Convention against Transnational Organized Crime, Resolution adopted by the General Assembly 55/25, https://www.unodc.org/pdf/crime/a_res_55/res5525e.pdf
Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons Especially Women and Children, supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime, General Assembly resolution 55/25, 15 November 2000.
Council of Europe, Committee of Ministers, Recommendation No. R (87) 21 of the Committee of Ministers to Member States on Assistance to Victims and the Prevention of Victimization, 17 September 1987.
General recommendations made by the Committee on the Elimination of Discrimination against Women, Ganeral Recommendation No. General Recommendation No. 19, 1992, https://www.refworld.org/docid/52d920c54.html
Bitiyeva and x. v. Russia (App. Nos 57953/00 and 37392/03), Judgment (Merits and Just Satisfaction), 21 June 2007, § 156, with references included therein. IACtHR: Durand and Ugarte v. Peru, Judgment (Merits), 16 August 2000, § 129; El Caracazo v. Venezuela, Judgment (Reparations and Costs), 29 August 2002, § 118; Rochela Massacre v. Colombia, Judgment (Merits, Reparations and Costs), 11 May 2007, § 195.
General Recommendation No. XXXI on the Prevention of Racial Discrimination in the Administration and Functioning of the Criminal Justice System, adopted by the Committee on the Elimination of Racial Discrimination (‘CERD Committee’) in 2005, https://www.refworld.org/docid/48abd56dd.html
Question of the Impunity of Perpetrators of Human Rights Violations, supra note no. 14, § 27; Council of Europe, Committee of Ministers, Recommendation R. (2000) 19 of the Committee of Ministers to Member States on the Role of Public Prosecution in the Criminal Justice System, 6 October 2000, § 34.
The Principles on the Effective Investigation and Documentation of Torture and Other Cruel,Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, adopted by the General Assembly in 2000, https://www.ohchr.org/en/ instruments-mechanisms/instruments/principles- effective- investigation-and-documentation-torture-and
S. Trechsel, Human Rights in Criminal Proceedings (Oxford: Oxford University Press, 2005), at 37.
Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power, 40/34.
Resolution adopted by the General Assembly, 29 November 1985, http://www.un-documents.net/a40r34.htm
Basic Principles and Guidelines on the Right to a Remedy and Reparation for Victims of Gross Violations of International Human Rights Law and Serious Violations of International Humanitarian Law, Resolution adopted by the General Assembly 60/147. 21 March 2006, https://fanack.com/wpcontent/uploads/2014/archive/user_upload/Documenten/Links/UN/Basic_Principles_and_Guidelines_Remedy_and_Reparation.pdf
F. Haldemann, T. Unger, eds. (2018), The United Nations Principles to Combat Impunity: A Commentary. Oxford University Press, pp. 47-59
Mapiripán Massacre v. Colombia, Judgment (Merits, Reparations, and Costs), 15 September 2005, § 304; Almonicid-Arellano et al. v. Chile, Judgment (Preliminary Objections, Merits, Reparations, and Costs), 26 September 2006, § 105; La Cantuta v. Peru, Judgment (Merits, Reparations, and Costs), 29 November 2006, § 168
Goiburú et al v. Paraguay, Judgment (Merits, Reparations and Costs), 22 September 2006 §§ 84, 131; La Cantuta v. Peru, supra note no. 69, § 157.
AfrComHPR, Malawi African Association, Amnesty International, Ms Sarr Diop, Inter-African Union for Human Rights and RADDHO, Collective of Widows and Beneficiaries, Mauritanian Association for Human Rights v. Mauritania (Comm. Nos. 54/91-61/91-96/93-98/93-164/97-196/97-210/98), 11 May 2000, § 83. 72 AfrComHPR, Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance, 2001, Principle C (d)
EComHR, Dujardin et al. v. France (App. No. 16734/90), Decision, 2 September 1991.
M. Frulli, ‘Amnesty,’ in A. Cassese (ed.), The Oxford Companion to International Criminal Justice (Oxford: Oxford University Press), 243-244.
SCSL, Decision on Challenge to Jurisdiction: Lomé Accord Amnesty, Kallon, Norman and Kamara (SCSL2004-15-16-17), Appeals Chamber (‘AC’), 13 March 2004, § 71
See: also Decision on Ieng Sary’s Rule 89 Preliminary Objection (Ne bis in idem and Amnesty and Pardon), Ieng Sary, Trial Chamber, 3 November 2011
Council of the European Union, Council Framework Decision of 15 March 2001 on the standing of Victims in Criminal Proceedings (2001/220/JHA), 15 March 2001
Council Framework Decision of 15 March 2001, supra note no. 80, Art. 2(1).
European Parliament and Council of the European Union, Directive 2012/29/EU of the European Parliament and the Council Establishing Minimum Standards on the Rights, Support and Protection of Victims of Crime, 25 October 2012, § 9.
European Commission, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Strengthening Victims’ Rights in the EU, COM (2011) 274, 18 May 2011, § 3.4.
Directive 2012/29/EU, supra note no. 87, § 70.
See, e.g., Opuz v. Turkey, no. 33401/02, 9 June 2009, at paras. 141-146 and 173-174.
See R R v. Hungary, no. 19400/11, 4 December 2012, at paras. 26-32.
See Gani v. Spain, no. 61800/08, 19 February 2013.
See Crook and National Union of Journalists v. United Kingdom (dec.), no. 11552/85, 15 July 1988
See B and P v. United Kingdom, no. 36337/97, 24 April 2001, at para. 37.
See Doorson v. Netherlands, no. 20524/92, 26 March 1996.
See Oyston v. United Kingdom (dec.), no. 42011/98, 22 January 2002 and Y v. Slovenia, no. 41107/10, 28 May 2015.
See Accardi v. Italy (dec.), no. 30598/02, 20 January 2005
See Y v. Slovenia, no. 41107/10, 28 May 2015.
See, e.g., Z v. Finland, no. 22009/93, 25 February 1997
See Al-Khawaja and Tahery v. the United Kingdom [GC], no.
Atanasova v. Bulgaria, no. 72001/01, 2 October 2008 and L E v. Greece, no. 71545/12, 21 January 2016.
August v. United Kingdom (dec.), no. 36505/02, 21 January 2003.
Ringvold v. Norway, no. 34964/97, 11 February 2003.
გამოქვეყნებული
როგორ უნდა ციტირება
გამოცემა
სექცია
ლიცენზია
ეს ნამუშევარი ლიცენზირებულია Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიით .
